Spellen uitleggen. Het is een kunst. Iedereen heeft wel is meegemaakt dat je tien minuten in iemands uitleg dacht: Ik heb momenteel meer vragen dan dat ik antwoorden heb. In elke spellengroep ontstaat er daarom vaak vanzelf een aangewezen persoon of personen die altijd alle nieuwe spellen uitleggen. Toch ontkom je er niet aan als je spellen speelt om soms zelf ook is een spel uit te moeten leggen, zelfs al ben je niet die gedoodverfde uitlegger. Gelukkig is uitleggen, of het nou bordspellen of voor de klas is, een kunst die je gewoon kunt leren. In dit artikel geven we allemaal onze eigen korte visie, waarna we puntsgewijs een aantal belangrijke kernpunten nog met jullie zullen doornemen. Zo zul je binnen no-time de speluitlegger worden die je altijd al wilde zijn.

Anna

Van Libelle zomerdagen bezoekers tot dronken studenten tijdens de introductieweken: Het publiek waaraan ik spellen heb uitgelegd is zeer zeker divers te noemen. Hiermee heb ik dan ook gelijk mijn gouden tip te pakken: Pas je uitleg aan op de groep waaraan je uitlegt. Te vaak heb ik gezien hoe de meer fanatieke bordspelspelers licht gefrustreerd het belang van regel numero tigduzendhonderd probeerden uit te leggen aan paniekerig uit hun ogen kijkende omaatjes, families en jongeren. De casual speler hoeft niet te weten hoe de achterkant van het Azulbord werkt voordat ze aan het spel beginnen. Bij hun maakt het ook minder uit of je alle regels correct hebt, zolang ze maar plezier hebben en het idee van het spel begrijpen. Probeer dit laatste echter weer juist niet bij zeer fanatieke spelers. Elke regel en mogelijke achterdeur om punten te scoren moet genoemd worden. Dit alles om die meest dodelijke zin die je als speluitlegger kan horen te voorkomen: “Oh dat heb je mij niet verteld! Als ik dat geweten had dan…..” Een goede inschatting van de voorkeuren van de groep en je daaraan proberen aan te passen zijn daarom van vitaal belang bij het uitleggen van spellen.


'Keer op Keer speelt een beetje als Yahtzee...'

Dick

Wat ik graag probeer te doen, is het thema van het spel meenemen in mijn uitleg. Dat kan natuurlijk niet bij elk spel, maar als dat kan dan gebruik ik dat als leidraad. Op deze manier kan je acties logisch maken voor anderen. Neem bijvoorbeeld een spel zoals Kitchen Rush. Er zijn veel plekken waar je heen kan, maar elk heeft een logisch idee achter de actie die je daar kan doen. Bij de kookplaat verwarm je je eten, en hoe langer daar blijft hoe warmer het eten wordt. Bij het afwasstation maak je de borden schoon, want niemand eet graag van een vies bord. Allemaal logisch en erg thematisch. Iets anders wat ik graag doe tijdens het demoën is het licht en luchtig houden. Probeer wat humor erin te krijgen als het spel het toe laat. Je wilt uiteindelijk graag dat mensen een fijne herinnering aan het spel overhouden.


Dick in zijn element bij Portal

Elin

Hoe je spellen het beste uitlegt? Daar heb ik lang over na zitten denken. Ik kwam onder andere op een gouden regel (leg zoveel mogelijk tijdens – niet vóór – het spel uit) en een irritatie (dat iemand midden in een zin roept “Zullen we maar gewoon beginnen?”). Alleen, als ik eerlijk ben, gaat het bij mij thuis anders. Mijn man legt hier de spellen uit. Hij ontdekte bordspellen een half jaar vóór mij en heeft elf jaar voor de klas gestaan, dus dan weet je het wel: die mag graag uitleggen. Ik vind het prima, omdat ik dan in alle rust kan wachten op het moment dat hij zijn publiek kwijtraakt. Dat gebeurt onvermijdelijk. Dan zie ik de ogen glazig worden, mijn man licht gefrustreerd raken en dan neem ik de uitleg met zachte doch doortastende hand over. Ik heb namelijk kunnen zien wáár het misging en kan dan precies dát uitleggen dat nog miste. Dan lijkt het alsof ik ontzettend goed kan uitleggen. Niets is minder waar; deze rol is gewoon veel makkelijker. Mijn speluitlegtip is dan ook deze: houd je even stil en pak die rol van tweede uitlegger. Ik zweer erbij.


Elin haar favoriete slachtoffer voor eerste uitlegger


Uitleggen kun je leren. Hierbij volgen een paar korte tips die we illustreren aan de hand van het spel Ticket to Ride:


1. Begin door het doel van het spel te vertellen
Vertel eerst wat het doel van het spel is, hoe je dit kan halen en wanneer het spel voorbij is. Zo hebben spelers dus een kapstok waaraan ze vervolgens alle nog volgende regels aan kunnen ophangen.
Ticket to Ride voorbeeld: In Ticket to Ride is het de bedoeling dat je zo veel mogelijk punten scoort door routekaartjes te voltooien die iedereen in het geheim aan het begin van het spel krijgt. Dit doe je door de steden op de routes te verbinden met jouw treintjes. De laatste ronde gaat in als een speler nog minder dan drie treintjes over heeft.

2. Zorg voor structuur tijdens je uitleg
Denk wederom aan de kapstok, mensen onthouden kennis beter als ze weten wat er komen gaat. Introduceer dus de regels die je gaat benoemen. Dit doe je door bijvoorbeeld te beginnen met hoeveel acties, fases enzovoorts er zijn voordat je deze gaat uitleggen. Player aids/overzichtskaarten kunnen hier erg behulpzaam bij zijn, zeker bij ingewikkeldere spellen. Zo kunnen mensen zelf zien wat er aan gaat komen en heb je zelf een structuur om aan te houden. Als ze niet bij het spel inbegrepen zijn, is het een aanrader om op Boardgamegeek te kijken. Vaak is er wel een fan die zelf player aids heeft gemaakt die je dan kunt downloaden.
Ticket to Ride voorbeeld: In Ticket to Ride zijn er twee acties die je tijdens het spel kunt doen: Kaartjes pakken en kaartjes uitgeven om een stukje spoor neer te leggen met je treintjes. (Stiekem zit hier ook gelijk regel drie in, want zoals iedereen weet heeft Ticket to Ride officieel drie acties).


Carina laat de Vikings Wild gaan

3. Doseer je uitleg
Niet alle regels zijn direct relevant. Je wilt je publiek niet verliezen door vijf minuten bezig te zijn met een situationele bijregel uit te leggen die niemand begrijpt, omdat ze het spel nog niet gespeeld hebben. Deze bijregels kun je beter bewaren voor tijdens het spel als de situatie zich voordoet of als iemand er vragen over heeft. Als je het lastig vindt om hoofdregels van bijregels te onderscheiden is het volgende een goede leidraad: Hoofdregels heb je nodig om het spel te kunnen spelen, bijregels zijn er om de hoofdregels logisch te maken. Je uitleg moet zich zo veel mogelijk beperkten tot die hoofdregels.
Ticket to Ride voorbeeld: *halverwege het spel*: ‘Hee, mijn routes zijn op! Wat moet ik nu doen?’ Goed dat je het vraagt, er is nog een derde actie die je eigenlijk maar een of twee keer in het spel gebruikt, daarom heb ik dat tot nu toe ook nog achterwege gelaten: Je kunt tijdens je beurt als derde mogelijke actie nieuwe routes kiezen, je krijgt dan drie nieuwe routes waarvan je er minstens eentje moet houden.


Zelfs bij kaarslicht is uitleggen mogelijk


4. Zorg voor ruimte voor vragen
Mensen onthouden over het algemeen maar 10% van wat je ze vertelt. Vragen zullen dus komen, ook over zaken die je al uitgelegd hebt. Het handigste is daarom om aan het begin van je uitleg aan te geven of je vragen tijdens of achteraf fijner vindt. Zeg het ook als je later op een vraag zal terugkomen, sommige vragen zijn niet relevant op dat moment of gewoon niet relevant voor de hele groep, je wilt voorkomen dat je de hele groep kwijtraakt. Vaak is het ook handig om van te voren in te kunnen schatten welke vragen waarschijnlijk gesteld zullen worden, deze kan je dan gelijk ondervangen tijdens de uitleg.
Ticket to Ride voorbeeld: Maar wat nou als je alle routes af hebt? Mag ik met mijn gele treintjes dan alleen op de gele stukken spoor?


Tip van Klaas: Spelers alvast de speelstukken geven om mee te spelen

5. Wees je bewust van je rol als speluitlegger
Je doel is niet om te winnen, maar om mensen het spel te leren begrijpen. Als je meespeelt is dit ook nog steeds je doel. Help dus mensen door hun beurten heen zeker aan het begin, ook als de meest logische zet nadelig is voor jou! Dit is ook het uitgelezen moment om gekkere strategieën uit te proberen: Je wilt toch niet winnen dus doe is gek en zo zien de andere spelers gelijk alle mogelijkheden van het spel.
Ticket to Ride voorbeeld: Pas op iedereen! Als je naar Amsterdam moet is het belangrijk om gelijk dit stukje spoor te claimen, anders wordt het heel moeilijk om nog naar Amsterdam te komen!


Last but not least: Heb plezier!


Waar lopen jullie tegenaan als jullie een spel uitleggen? Wat vind je fijn als ontvanger van een uitleg? Heb je nog tips die hier niet genoemd zijn? Deel het in de reacties met de andere Budgetspelers zodat we elkaar zoveel mogelijk kunnen helpen!